Afkicken? Het kan!

Afkicken in de gevangenisboerderij

Woestijnvis volgt drugsverslaafde gevangenen
Weinig mensen weten het, maar in het West-Vlaamse Ruiselede staat een wel heel speciale gevangenis: een boerderij op 145 hectare met meer dan 300 koeien, enkele stallen, een flink uit de kluiten gewassen melkinstallatie én tralies voor de ramen.

Productiehuis Woestijnvis laat ons vanavond met de eerste aflevering van De Believers binnenkijken.(2005)

Een ploeg van productiehuis Woestijnvis kreeg heel uitzonderlijk toelating om in de gevangenis van Ruiselede te filmen.

Ze deden dat in het kader van Believe , een jaarlijks terugkerend project waarbij zestien gedetineerden, gekozen uit gevangenissen uit het hele land, gedurende acht maanden proberen af te kicken van hun zware drugsverslaving.

Gevangenisdirecteur Tineke Dewaele liet voor het eerst pottenkijkers binnen. Uw gevangenis lijkt helemaal niet op een echte.

,,Op veel vlakken verschillen we van een gewone gevangenis. Om te beginnen staan er rond onze gevangenis geen metershoge muren.

We hebben wel cipiers, maar die leven gewoon tussen de gedetineerden. Zij hebben een voorbeeldfunctie en een bijsturende rol.

Onze gevangenen slapen ook niet in cellen, wel in chambrettes . Die kun je nog het best vergelijken met een kamer op het internaat van vroeger.

Maar hét grote verschil met een doorsnee gevangenis is natuurlijk dat ze van 's morgens tot 's avonds in gemeenschap leven en werken. Dat laatste zijn ze bij ons overigens verplicht.'' Het blijft een open instelling. Ligt het vluchtrisico niet veel hoger?

,,Weglopen uit deze gevangenis is op zich geen kunst. Wie op de velden gaat werken, kan zelfs heel makkelijk de benen nemen. Maar dit jaar telden we nog geen enkele ontsnappingspoging. Toegegeven: in het verleden is het wel al gebeurd, maar het blijft een uitzondering. We hebben voor de meeste ramen toch tralies laten zetten, want het blijft een gevangenis.''

Contract tekenen

Er is plaats voor 52 gedetineerden. Wat hebben die zoal op hun kerfstok?

,,Dat is heel gevarieerd, maar het zijn toch voor zeventig procent drugsverslaafden. De gedetineerden komen nooit onmiddellijk bij ons terecht. Zij worden pas na hun veroordeling vanuit een gesloten gevangenis naar ons overgebracht, wanneer ze niet vluchtgevaarlijk zijn, en geschikt om in een gemeenschap te leven.''

De gevangenen moeten werken. Wat verdienen ze?

,,Dat is te vergelijken met het loon in andere gevangenissen: tussen de 0,67 en 1 euro per uur. Wie in de werkplaats aan de slag gaat, krijgt een bedrag per aantal afgewerkte stuks.

''Waarom stapte Ruiselede in het Believe-project?,,

De gevangenis in Ruiselede is een kleinschalige inrichting. Daardoor is het mogelijk om regelmatig urinestalen te controleren op drugs. Zo slagen we er relatief goed in om een drugsvrije gevangenis uit te bouwen. Er gelden ook strenge bezoekregels, en de gedetineerden tekenen een contract voor ze aan het project deelnemen.''

Niet strenger of lakser

Heeft u lang getwijfeld om mee te werken aan de reeks?,,We hebben de boot lang afgehouden. Waarom we dan wel groen licht gaven? Omdat we een positief verhaal wilden brengen. Tonen dat er in de gevangenissen meer gebeurt dan alleen maar televisie kijken, zoals veel mensen nog denken. We willen bewijzen dat ze écht iets ondernemen om aan hun probleem te werken. Er wordt ook in andere gevangenissen goed werk geleverd om de gedetineerden voor te bereiden op hun vrijstelling via opleidingen, slachtoffergerichte activiteiten en dergelijke meer.'' Gedroegen de gevangenen zich anders door de aanwezigheid van een camera ?

,,Neen. Ik denk dat het een vrij eerlijk programma geworden is. Naarmate de afleveringen vorderen, zie je de gedetineerden ook wennen aan de camera. Het is een heel intense documentaire geworden. Ook wij waren niet strenger of lakser omdat er gefilmd werd.''
Bjorn MAECKELBERGH

De weg naar start
Richting ‘Start’
Een gevangenisstraf van zeven jaar en negen maanden. Dat was het verdict voor Steven. Zijn detentieparcours was (en is) er een met vele tussenstappen: van gedetineerde in Brugge tot ‘believer’ en deelnemer van het VDAB-project in Ruiselede, vervolgens op elektronisch toezicht en sinds kort is Steven voorwaardelijk vrij. Hoe hij hiermee omging en hoe het is om de eerste stappen terug in de buitenwereld te zetten vertelt hij aan Krant X.
"Na vijf jaar in detentie kreeg ik de kans om in het ‘believe’-project (penitentiair programma voor gebruikers van illegale drugs) te stappen. Acht maanden lang werd er gewerkt aan mijn verslavingsproblematiek, onder andere door het aanleren van sociale vaardigheden, via creatieve sessies, sport, … Zo hebben we met alle believers op het einde van het project een halve marathon gelopen. Een volgende stap was de opleiding bouw die ik volgde bij de VDAB. We vertrokken ’s morgens vroeg met een busje naar het opleidingscentrum en werden ’s avonds terug opgehaald en naar de gevangenis teruggebracht."
Een drietal maanden later werd Stevens aanvraag tot elektronisch toezicht (ET) goedgekeurd en kon hij zich voorbereiden op zijn thuiskomst. "Ik nam me voor om het goed te doen en om clean te blijven. Hierbij hebben het ‘believe’-project en de VDAB-opleiding een belangrijke rol gespeeld. De vaardigheden die ik er leerde hebben mij geholpen om op een positieve manier terug buiten te komen. Op dat moment was mijn vriendin ook zwanger en we verheugden ons op het kindje dat binnenkort zou komen."
"Waar ik wel wat schrik voor had, was dat de mensen aan mij zouden zien dat ik in de gevangenis had gezeten. Dat ze vooroordelen zouden hebben. Maar ik ben nu al bijna 9 maanden terug buiten en merk dat dit helemaal niet zo is. Ik vertel het ook alleen maar aan de mensen die het moeten weten, zoals mijn familie en op het werk."
"Tijdens de 6 jaar dat ik in de gevangenis zat is er heel wat veranderd. Vooral de omgeving waar ik woon ziet er anders uit: de straten zijn veranderd, er is een nieuwe brug gebouwd, winkels waar ik vroeger vaak naartoe ging zijn verdwenen, …Ook de omschakeling naar euro was even wennen. Gelukkig was ik vanuit het ‘believe’-project en door de kantinelijsten in de gevangenis al wat voorbereid."
Sinds kort is Steven voorwaardelijk vrij (VI). In deze laatste stap naar volledige vrijheid gelden voor hem dezelfde voorwaarden als tijdens het elektronisch toezicht. "Naar mijn gevoel komen ET en VI op hetzelfde neer. Een groot verschil is natuurlijk dat je niet meer gebonden bent aan de opgelegde uren. Als ik nu naar de winkel wil gaan, kan ik dat gewoon doen. Tijdens ET had ik maar net genoeg tijd om van en naar het werk te gaan. Ik vertrok ook liever een kwartier te vroeg dan te laat te komen."
"Het ‘believe’-project en het elektronisch toezicht zijn voor mij goeie tussenstappen geweest. Of dit voor iedereen geldt, weet ik niet. Iedere gedetineerde legt een ander parcours af. Voor mij was dit de oplossing, voor een ander hoeven deze tussenstappen misschien niet. Dat hangt af van persoon tot persoon. Het enige wat ik kan zeggen aan gedetineerden die beperkte detentie of ET overwegen, is dat ze er zelf volledig moeten achterstaan. Als je start met goede voornemens en realistische verwachtingen is het al een goed begin. Voor mij is het gelukt. Ik geniet nu samen met mijn vriendin en kindje terug van het gewone leven."
Bedankt voor het gesprek!